Vanitas stilleven

Jurriaen van Streek, Vanitas stilleven met helm op stapel boeken,
1647 -1687 (actief), Olieverf op doek, 142 x 119 cm
Collectie Rijksmuseum Muiderslot, Muiden, M1959-009.

Alles is ijdelheid

De Amsterdamse schilder Jurriaen van Streek (1632-1687) is een expert in stillevens. Dit enorme schilderij, het is anderhalve meter hoog, gaat over vergankelijkheid. Dat wordt ook wel vanitas genoemd. Je kunt Vanitasschilderijen herkennen aan de hand van vaste elementen, zoals een schedel, korenaren, zandlopers. Allemaal symbolen voor het verglijden van de tijd, de vergankelijkheid. En wat is er vergankelijker dan roem? Dat is de vraag die Van Streek ons hier stelt. Hij doet dat aan de hand van de beroemdste schrijver uit de 17e-eeuw: P.C. Hooft. Centraal ligt het titelblad van een tragedie die Hooft schreef, Geeraerdt van Velsen. Een groot succes in de Amsterdamse theaters. Vlak daarvoor ligt een krijttekening van een acteur in Oosters kostuum, ongetwijfeld een personage uit de eerste Nederlandse opera, Hoofts zangspel Granida. Op de achtergrond een marmeren buste met een lauwerkrans. Het staat symbool voor de gelauwerde dichter. En de glimmende trompet op de voorgrond, zou dat de loftrompet kunnen zijn? Daar houden de complimenten aan het adres van Hooft op. Want roem glijdt net als de tijd, als zand door je vingers. Uiteindelijke ontstemmen de snaren van je viool, verlies je de kunst en komt de dood je halen. Het prent je de tijdelijkheid van roem in en waarschuwt tegen ijdelheid. Niettemin is de schilder ijdel genoeg om zichzelf af te beelden op het schilderij. Zie je hem zitten achter zijn schilderezel?